آشنایی با ساز نی،نحوه آموزش و اقسام آن

نوشته شده در 07 خرداد 1397. ارسال شده در بلاگ

آموزش نی

نی از جمله قدیمی ترین سازهای اصیل ایرانی است و در دسته سازهای بادی قرار می گیرد.این ساز از یک لوله استوانه ای از جنس نی ساخته می شود و در سر تا سر آن سوراخهایی وجود دارد.

نی از جمله سازهای بی زبانه است و صدای آن از طریق دمیدن نفس نوازنده به درون آن ایجاد می شود و سپس نوازنده نی ،با باز و بسته کردن سوراخها توسط انگشتان هر دو دستش، طول موج ارتعاش را کم و زیاد می کند و به این طریق صدای خارج شده زیر و بم می شود.

ساز نی قابل کوک کردن نیست و نمی توان آن را با سایر سازها هماهنگ کرد،به همین خاطر از نی بیشتر در تکنوازی ها استفاده می شود.

وسعت صدای نی در حدود 2 اکتاو و نیم است ولی با فشار هوا ، اجرای صداها در اکتاوهای بالاتر نیز امکان پذیر است و با آن می توان ویبراسیون،نت های مقطع،تریل،ترمولو،نگهداشتن نت پایه و... را اجرا کرد.

نی تقریبا در تمام نقاط ایران رواج دارد و با اندکی تغییرات با نامهای مختلفی نامگذاری شده است که از آن جمله می توان به نی کوتاه،نی بلند،نی هفت بند،دوزله،قره نی و...اشاره کرد.

زمانی که از نی نام برده میشود بیشتر "نی هفت بند" مد نظر است که طرفداران بیشتری در بین نوازندگان دارد.

در اینجا به بررسی اقسام نی می پردازیم:

1-نی کوتاه:

نی کوتاه

نی کوتاه بیشتر در اجرای آهنگهای محلی کاربرد دارد و نسبت به نی های دیگر قطر بیشتری دارد.دو نوع صدا از آن خارج می شود یکی صدای بم که به کمک دو رگه کردن صدای خود نوازنده ایجاد می شود و دیگری صدای زیر که حدود یک اکتاو با صدای بم اختلاف دارد.

2-نی بلند:

نی بلند

همانطور که از نامش پیداست بلندترین نوع نی است که طول آن بین 70 تا 80 سانت متغیر است.این نوع نی دارای صدای بسیار بم و سوزناکی بوده و به آن "نای خرک " نیز گفته می شده است.دارای 5 سوراخ است که 4 تا روی آن و یکی در پشت آن قرار دارد.نی بلند بیشتر در بین مردم جنوب ایران،مازندران،ترکمنها و خراسان مرسوم است.

3-نی هفت بند:

نی هفت بند

نی هفت بند دارای 5 سوراخ است که 4 تا روی آن و یکی در پشت آن قرار دارد.دارای 7 بند و 6 گره است و شاید دلیل نامگذاری آن بنام "هفت بند" نیز همین باشد.البته به طور کلی عدد هفت بین ایرانیان عدد مقدسی بوده است.این نوع نی را معمولا با دندان می نوازند به این صورت که سر آن را بین دندان ها قرار داده و هوا را بدون واسطه به داخل آن می دمند.

نی هفت بند دارای 4 منطقه صوتی بم،اوج،غیث و ذیل است.

تحول اصلی را در این نوع نی و در واقع ساختمان و تدریس نی استاد حسن کسایی به وجود آوردند و اصولا ایشان را باید مخترع نی هفت بند نامید.

4-دوزله

دوزله

دوزله از سازهای بادی و محلی ایرانی است که از دو لوله مسی (یا از جنس نی) ساخته شده که آنها را به موازات هم و محکم می بندند.هر کدام از لوله ها دارای قمیشی یک زبانه است و مستقل از هم عمل می کنند.در طول هر لوله 6سوراخ وجود دارد که دقیقا کنار یکدیگر قرار می گیرند.

دوزله بیشتر در میان عشایر ایران رایج است و وسعت صدای آن بین 1 تا 2 اکتاو می باشد.

5-قره نی

کلارینت

"قره نی" در دسته سازهای بادی تک زبانه ای قرار دارد.از ترکیب دو واژه ترکی بنام قره(سیاه) و کلمه نی فارسی ایجاد شده (نی سیاه) و در کشورهای دیگر با نام کلارینت شناخته می شود.در واقع قره نی نوعی از کلارینت است که توانایی تولید فاصله های موسیقی شرقی(ربع پرده) را دارد.

در هنگام نواختن کاملا در دهان و مابین دندانها قرار می گیرد.جنس آن از چوب،آبنوس یا فلز ساخته می شود.

نحوه آموزش ساز نی:

کلاس نی در حال حاضر در اکثر آموزشگاههای کشور دایر است و اساتید خوب و با تجربه ای نیز در آن فعالیت دارند .

برای شروع آموزش موسیقی نی ، ابتدا ساز خود را با مشاوره استاد تهیه کنید.سپس مشخص کنید که به یادگیری کدام نوع از نی بیشتر علاقه دارید.مدرس نی در ابتدا شیوه درآوردن صدای نی را به شما آموزش می دهد که این کار کمی زمان بر است ،اما با تمرین و پشتکار یاد می گیرید.سپس به آموزش نتها و مشخص کردن جای آن روی ساز پرداخته و به کمک قطعات تمرینی کلاس را پیش میبرد.در کنار این کار، استاد نی به شما قطعات و ملودی های زیبا را نیز خواهد آموخت.

آموزش نی عموما طی یک دوره 30 جلسه به صورت تدریس خصوصی موسیقی یا آموزشگاهی انجام میشود و هنرجو پس از این دوره میتواند روی سازش تسلط نسبی پیدا کند.اما برای دوره های پیشرفته و آموزش ردیف می توان همین دوره ها را ادامه داد تا تسلط کامل بر این ساز به وجود آید.